Μετίς (Καναδάς)

Οι Μετίς (Métis) είναι φυλή μιγάδων της Βορείου Αμερικής που προέκυψε από την επιμειξία ευρωπαίων εποίκων, κυρίως Γάλλων, με αυτόχθονες Ινδιάνους. Οι περισσότεροι Μετί κατοικούν στον Καναδά, όπου και αναγνωρίζονται ως μία από τις τρεις κύριες κατηγορίες αυτοχθόνων της χώρας. (Οι άλλες δύο κατηγορίες είναι τα ινδιάνικα «Πρώτα Έθνη» και οι Ινουίτ, που παλαιότερα αποκαλούνταν Εσκιμώοι.)

Ιστορία

Η ιστορία των Μετί αρχίζει στα μέσα του 17ου αι., όταν κυνηγοί γαλλικής καταγωγής άρχισαν να εξερευνούν τον κεντρικό και δυτικό Καναδά προς αναζήτηση θηραμάτων. Επειδή αυτοί οι κυνηγοί ζούσαν μακριά από τους λιγοστούς τότε οικισμούς ευρωπαίων εποίκων, άρχισαν να παίρνουν για συζύγους αυτόχθονες γυναίκες από τις φυλές Κρι, Οτζίμπουα, Σωλτώ και Μενομίνι. Αργότερα, βρετανοί έποικοι — κυρίως Σκωτσέζοι — συνέχισαν τους μεικτούς γάμους με αυτόχθονες γυναίκες, αλλά σε μικρότερη έκταση. Έτσι προέκυψε η φυλή των μιγάδων Μετί, οι οποίοι συνέχισαν να ζουν, όπως και οι γνήσιοι αυτόχθονες, από το κυνήγι και το εμπόριο γούνας. Η γλώσσα που μιλούσαν οι Μετί, η Μιτσίφ (Michif ή Mitchif: παραφθορά της λέξης Métis), ήταν ένα αμάλγαμα τοπικών γλωσσών των αυτοχθόνων με τα αγγλικά και κύρια βάση τα γαλλικά. Το θρήσκευμα των Μετί ήταν ο καθολικισμός.

Στα μέσα του 19ου αι., ευρωπαίοι έποικοι άρχισαν να εξαπλώνονται στις περιοχές δυτικά από το Οντάριο, για να μετατρέψουν τα λιβάδια και τα δάση όπου κυνηγούσαν οι αυτόχθονες και οι Μετί σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Το 1869, οι αυτόχθονες και οι Μετί της σημερινής Μανιτόμπας, βλέποντας να χάνουν συνεχώς τις περιοχές που ήλεγχαν, ξεσηκώθηκαν εναντίον της ομοσπονδιακής κυβέρνησης του Καναδά. Η επανάσταση του 1869 έμεινε στην ιστορία ως η Επανάσταση του Κόκκινου Ποταμού. Με ηγέτη τον Λουί Ριέλ, οι επαναστάτες απαίτησαν η περιοχή τους να ανακηρυχθεί επαρχία της Καναδικής Συνομοσπονδίας, η οποία είχε δημιουργηθεί μόλις δύο χρόνια νωρίτερα (1867). Οι επαναστάτες κατέλαβαν το Οχυρό Γκάρρυ, στην τοποθεσία όπου τώρα βρίσκεται η Γουίνιπεγκ, και σχημάτισαν προσωρινή κυβέρνηση. Όταν στην περιοχή κατέφθασε στρατός από το Οντάριο, η επαναστατική κυβέρνηση κατέρρευσε και ο Ριέλ κατέφυγε στις ΗΠΑ. Όμως, προκειμένου να κατευνάσει τα πνεύματα, η κυβέρνηση του Καναδά αναγκάστηκε να δημιουργήσει την επαρχία της Μανιτόμπας.

Ο ηγέτης των Μετί Λουί Ριέλ, όρθιος στο μέσο, απολογείται κατά την διάρκεια της δίκης που θα καταλήξει με την θανατική καταδίκη του (Ρεγγίνα, Σασκάτσουαν, 1885).

Η δημιουργία της Μανιτόμπας δεν είχε το αποτέλεσμα που επιθυμούσαν οι επαναστάτες Μετί. Όλο και περισσότεροι έποικοι — κυρίως αγγλόφωνοι προτεστάντες — συνέχισαν να συρρέουν στα λιβάδια της νέας επαρχίας, ενώ οι Μετί και οι αυτόχθονες περιορίζονταν στα πιο δύσβατα μέρη βορειοδυτικά από την Μανιτόμπα. Τελικά, το 1885, πάλι με ηγέτη τον Λουί Ριέλ, οι Μετί ξεσηκώθηκαν σε μια νέα επανάσταση που ονομάστηκε η Βορειοδυτική Επανάσταση. Οι επαναστάτες δημιούργησαν την Προσωρινή Κυβέρνηση του Σασκάτσουαν και, με την πολύ ενεργή συμπαράσταση άλλων αυτοχθόνων, πέτυχαν μερικές σημαντικές νίκες κατά του Καναδικού Στρατού. Όμως, ο ισχυρότερος καναδικός Στρατός σύντομα ανέτρεψε την κατάσταση. Στις 15 Μαΐου του 1885, οι επαναστάτες ηττήθηκαν στην μάχη του Μπατός (Batoche) και οι πιο πολλοί πιάστηκαν αιχμάλωτοι, μεταξύ των οποίων και ο Λουί Ριέλ. Ο Ριέλ και άλλοι οκτώ επαναστάτες καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέσθηκαν διά απαγχονισμού (ο Ριέλ απαγχονίσθηκε στις 16 Νοεμβρίου του 1885). Μετά την ήττα, οι Μετί και οι αυτόχθονες σύμμαχοί τους πήραν ξανά τον δρόμο της εξορίας προς τα βόρεια σε περιοχές που ήταν ακόμα απόμακρες για τους ευρωπαίους εποίκους.

Σημερινή κατάσταση

Άγαλμα του Λουί Ριέλ, ηγέτη των Μετί κατά τον 19ο αι., εμπρός από το Επαρχιακό Κοινοβούλιο της Μανιτόμπας στην Γουίνιπεγκ· έργο του Μιγκέλ Ζουαγιάλ (Miguel Joyal). Ο Ριέλ είχε εκλεγεί τρεις φορές βουλευτής στο Κοινοβούλιο του Καναδά, αλλά δεν κατέλαβε ποτέ την βουλευτική του θέση, επειδή ζούσε ως φυγόδικος στις ΗΠΑ.

Σήμερα, οι Μετί είναι διάσπαρτοι στον κεντρικό και δυτικό Καναδά, ενώ ένα μικρό ποσοστό από αυτούς κατοικεί στις βόρειες Ηνωμένες Πολιτείες, όπως π.χ. στη Βόρεια Ντακότα και στη Μοντάνα. Ο πληθυσμός τους εκτιμάται από 300.000 έως 700.000 άτομα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του 2001, στον Καναδά κατοικούν 292.300 Μετί, αριθμός που αντιστοιχεί στο 1,0% του πληθυσμού της χώρας. Οι περισσότεροι Μετί κατοικούν στην Αλμπέρτα (66.000), στη Μανιτόμπα (57.000) και στο Οντάριο (48.000).

Οι Μετί είναι καθολικοί στο θρήσκευμα, αλλά μόνον περίπου 1.000 άτομα της φυλής εξακολουθούν να μιλούν την παραδοσιακή τους γλώσσα Μιτσίφ, που είναι κατά βάση γαλλική. Σήμερα η μεγάλη πλειονότητα των Μετί μιλά κυρίως τα αγγλικά. Πάντως, τα τελευταία χρόνια γίνεται μια συστηματική προσπάθεια για την διάσωση της παράδοσης και της γλώσσας των Μετί.

Το καναδικό Σύνταγμα του 1982 αναγνωρίζει τους Μετί ως «αυτόχθονο λαό» της χώρας, γεγονός που τους επιτρέπει να έχουν ορισμένα προνόμια όσον αφορά τα δικαιώματα στο κυνήγι, στην εκμετάλλευση φυσικών πόρων, κ.λπ. στις περιοχές όπου κατοικούν. Από το 1983, οι Μετί έχουν το δικό του Εθνικό Συμβούλιο (Métis National Council), μια ιδιότυπη κυβέρνηση που διαχειρίζεται θέματα που αφορούν την φυλή των Μετί.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Métis National Council — Εθνικό Συμβούλιο των Μετί (στα αγγλικά).
• Métis Community of Eastern Canada — Κοινότητα των Μετί του Ανατολικού Καναδά.
• The Métis — Από το Μουσείο του Πολιτισμού του Καναδά (στα αγγλικά).
• Les Métis — Από το Μουσείο του Πολιτισμού του Καναδά (στα γαλλικά).
• Métis - The Kids' Site of Canadian Settlement — Από την Βιβλιοθήκη και τα Αρχεία του Καναδά (στα αγγλικά).
• Les Métis - Les premières communautés canadiennes à la portée des jeunes — Από την Βιβλιοθήκη και τα Αρχεία του Καναδά (στα γαλλικά).